Koncertem zespołu C.K. Kapela, prezentującego rekrucką i żołnierską muzykę okresu Wielkiej Wojny, zakończyliśmy pierwszą edycję jarosławskiego festiwalu historycznego Trzy Bramy. Edycja ta poświęcona została okresowi, w którym Jarosław, po okresie stagnacji, przemienił się na nowo w zamożne i rozkwitające miasto. Okres ten zbiegł się w czasie z rozkwitem takiej formy komunikacji, jaką była pocztówka. I to właśnie pocztówki stały się punktem wyjścia dla stworzenia programu wydarzenia, którego poszczególne punkty, wzajemnie się uzupełniając, złożyły się na portret miasta przełomu XIX i XX wieku.
Festiwal trwał od 16 września do 2 października. Rozpoczął go wykład prof. Jacka Wojtysiaka, filozofa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, który podjął się udzielenia odpowiedzi na pytania fundamentalne dla każdego, kto przykłada wagę do znajomości historii czy pielęgnowania tradycji. Wykład zatytułowany został „Przeszłość/pamięć/tradycja – czy naprawdę ich potrzebujemy?”.
Kolejne dwa wykłady rzuciły światło na klimat polityczny, panujący w ówczesnej Galicji jako części cesarstwa Austro-Węgierskiego. Prof. Waldemar Łazuga z Uniwersytetu Adama Mickiewicza, autor poczytnych książek o Polakach na szczytach władzy cesarstwa Austro-Węgierskiego, opowiedział o „Galicji w polityce Austro–Węgier 1867–1918”, prof. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawił zebranym sylwetkę Michała Bobrzyńskiego i krakowskich konserwatystów – ważnej grupy politycznej, która sprawę polską wiązała z akceptacją cesarskiej władzy we Wiedniu.
W kolejny festiwalowy weekend dr Rafał Kolano z jarosławskiego Muzeum oraz Arkadiusz Sołtysik z rzeszowskiego oddziału IPN opowiedzieli o relacjach, jakie panowały wówczas na naszych terenach pomiędzy Polakami, a zamieszkującymi tu Rusinami/Ukraińcami oraz Żydami. Natomiast dr hab. Grażyna Stojak (URZ) przedstawiła sylwetkę pierwszorzędnego galicyjskiego fotografa – Berla Hennera, który działał również w Jarosławiu. Barbara Babraj zaś, emerytowana kustosz Biblioteki Jagiellońskiej, odkryła przed słuchaczami jarosławskie wątki życia i twórczości Henryka Sienkiewicza.
Ostatnia sobota festiwalu, 1 października, to wykład poświęcony jarosławskiej secesji poprowadzony Przemysław Gęsiorski z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków; wykład prof. Mariana Wolskiego z Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, który przybliżył reguły savoir-vivre panujące w wyższych warstwach społeczeństwa polskiego u schyłku XIX i na początku XX wieku i wykład Zofii Kostki-Bieńkowskiej, starszej kustosz Muzeum w Jarosławiu. Pani kustosz opowiedziała kim byli m.in. Juliusz Strisower, bracia Kurzmanowie, Władysław Jahl, Emil Bałaban czy Wawrzyniec Karlseder – właściciele jarosławskich kamienic.
Finałowa niedziela festiwalu rozpoczęła się od spaceru tematycznego „Śladami jarosławskiej secesji” z najlepszym przewodnikiem – Przemysławem Gęsiorskim. Wieczorem zaś dr Jan Kuca wygłosił wykład „Zostaliśmy tu na zawsze – cmentarze z okresu Wielkiej Wojny na jarosławskim Zasaniu”.
Ze względów zdrowotnych do Jarosławia nie dojechał znawca tradycyjnej muzyki polski południowo-wschodniej Bartosz Gałązka, który mówić miał o muzyce wykonywanej w cesarsko-królewskich garnizonach oraz na tyłach wojennych frontów (wykład odbędzie się w innym terminie). Temat muzyki garnizonowej wybrzmiał jednak (w pełnym tego słowa znaczeniu) podczas ostatniego akcentu festiwalu – wspomnianym już koncercie zespołu C.K. Kapela, będący żywą prezentacją treści wykładu.
Oprócz koncertu, na „praktyczną” stronę festiwalu złożyły się również dwa warsztaty lingwistyczne (gwara lwowska i jidysz), mające być wehikułem pozwalającym uczestnikom wrzuć się w brzmienie ulicy miasta sprzed stu lat. Dopełnieniem były warsztaty kaligrafii oraz wystawa plenerowa fotografii Berla Hennera, która nadal eksponowana jest na ulicy Trybunalskiej.
Partnerem festiwalu było Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia. Dziękujemy!
Festiwal odbył się dzięki dotacji Muzeum Historii Polski przyznanej w ramach programu Patriotyzm Jutra – edycja 2022.
Już dziś zapraszamy na kolejną edycję wydarzenia, która planowana jest na jesień 2023 roku!
Tekst: Piotr Kaplita
Zdjęcia: ES, Jakub Baran / Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich