W 2022 roku Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu – Oddział Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich wzbogaciło się aż o pięć nowych, unikatowych eksponatów. Oficjalna prezentacja tegorocznych nabytków odbędzie się już w najbliższy piątek, 16 grudnia, o godzinie 13:00 w Sali Lustrzanej pałacu Dzieduszyckich w Zarzeczu.
Obiekty zostały przekazane w depozyt przez Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas, Fundację Trzy Trąby, oraz przez osoby z rodziny Dzieduszyckich. Najcenniejsze depozyty to obrazy znanych polskich artystów: Juliusza Kossaka i Juliana Fałata. Nie mniej ważne są książki – „Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie” z 1880 roku oraz starodruk „Fedra” z 1801 roku, pochodzący ze zbiorów słynnej Biblioteki Poturzyckiej hrabiów Dzieduszyckich. Zbiór uzupełnia rzadka grafika przedstawiająca portret Włodzimierza Dzieduszyckiego z 2. połowy XIX wieku.
Większość nowych nabytków Muzeum jest związanych są z osobą Włodzimierza Dzieduszyckiego (1825-1899), hrabiego na Poturzycy i Zarzeczu, wielkiego pasjonata przyrody, który w 1870 roku założył Muzeum Przyrodnicze we Lwowie. Wyjątkowym eksponatem jest rysunek na desce przedstawiający inauguracyjny odczyt hrabiego Dzieduszyckiego na Piątym Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie 18 lipca 1888 roku. Dzieło to, wykonane ołówkiem i gwaszem narysował Juliusza Kossak, który był zaprzyjaźniony od lat z rodziną Dzieduszyckich. Wybitny malarz bardzo szczegółowo udokumentował moment wygłaszania referatu przez pierwszego dyrektora lwowskiego Muzeum Przyrodniczego. Na ilustracji widzimy wnętrze sali ratusza, gości przybyłych na wykład i przemawiającego z pasją Włodzimierza.
Ten niezwykły rysunek na desce miał stanowić matrycę do wykonania drzeworytu, który w późniejszym czasie miał być reprodukowany na łamach gazet. Z nieznanego powodu do sprzedaży dzieła jednak nie doszło.
Kolejnym eksponatem jest „Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie” przekazany w depozyt przez Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas. Ta szczególna publikacja ukazała się we wrześniu 1880 roku, z okazji otwarcia Muzeum dla publiczności. Autorem książki był sam Włodzimierz, który osobiście opracował wiadomości na temat poszczególnych działów Muzeum, a w szczególności działu ornitologicznego. Staraniem Związku Rodowego Dzieduszyckich herbu Sas ta zabytkowa książka w tym roku została poddana renowacji.
Założenie Muzeum w Przyrodniczego nie było jedynym wielkim dziełem Włodzimierza Dzieduszyckiego we Lwowie. Jako spadkobierca rodowej Biblioteki Poturzyckiej, hrabia przeniósł cenny księgozbiór do swojej rezydencji przy ul. Kurkowej we Lwowie. Biblioteka obejmowała ważne dzieła dotyczące historii Polski, rękopisy, starodruki jak również kolekcję malarstwa znanych polskich artystów. Po II wojnie światowej, niewielka część księgozbioru trafiła do Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu i Biblioteki Narodowej w Warszawie, zaś większość zachowanej kolekcji pozostała we Lwowie. Pojedyncze woluminy znalazły się w posiadaniu osób prywatnych. Jedną z książek z Biblioteki Poturzyckiej, która trafiła do rodziny Dzieduszyckich, to pierwsze polskie wydanie tragedii ”Fedra” z 1818 roku. Utwór ten, napisany w XVII wieku przez francuskiego dramaturga Jeana Baptiste Racine’a, został przełożony na język polski w 1801 roku. O pochodzeniu książki świadczy oryginalna pieczęć Biblioteki Poturzyckiej. Bezcenna książka trafiła do Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu jako depozyt przekazany przez Panią Annę Dzieduszycką.
Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu wzbogaciło się także o grafikę przedstawiającą Włodzimierza Dzieduszyckiego z czasów, kiedy pełnił funkcję członka Izby Panów Parlamentu Wiedeńskiego. Rycina została wydana w Wiedniu w XIX wieku, o czym świadczą sygnatury w języku niemieckim. Portret pierwszego ordynata poturzycko-zarzeckiego stanowi przekaz Pani Krystyny Dzieduszyckiej – Rycerskiej.
Ostatnim z listy nowych eksponatów jest jest portret hr. Wojciecha Dzieduszyckiego – akwarela z 1909 roku pędzla Juliana Fałata. Obraz jest własnością Fundacji Radziwiłłów – Trzy Trąby. Obraz po raz pierwszy został zaprezentowany w tym roku podczas Nocy Muzeów. Wojciech Dzieduszycki (1848-1909) był dalekim kuzynem Dzieduszyckich z Zarzecza i Poturzycy, politykiem i posłem na Sejm Krajowy. Wsławił się także jako filozof, dramaturg, powieściopisarz oraz nowelista.
Nowe nabytki Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu będzie można obejrzeć już 16 grudnia o 13:00. Po oficjalnej prezentacji zabytki uzupełnią wystawę stałą zarzeckiego muzeum.
Fotografie: Łukasz Śliwiński / Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich